Köşpendeler - EE - Jantalas-11

— Ata meken jerem qaladı! Oğan qosa sonau meneñ qaraşa üyemneñ janında jayılıp jürgen yelu qoy, tört tüye, jauğa şabar ber jüyregem qaladı! So da jetede mağan. Al yeger jut kelep, sol kün köresemnen ayrılsam, meneñ üy eşemde yeş hannıñ atağı aştıqtan alıp qala almaydı. Tepte qos müyezde Yeskender Zulharnayınnıñ atağı da!
— Al Tuyaq batır, sen ne deyseñ?
— Bezdeñ bäremezdeñ telegemez ber. Özbekteñ de, qazaqtıñ da, qırğızdıñ da. Taşkentte jaqını joq Türkestan turğındarın kezdestere almaysıñ. Öz künen öze äzer körep jürgen Buhar ustasın jalğız attı Tuyaq barıp şapqanda ne tabadı?
— Tek Buhar ustasın ğana şabamısıñ? Qolıñdı qışıtıp jürgen han sarayın da tonaysıñ ğoy.
— Odan mağan ne tiede? Han sarayınıñ mülke — handardıñ ülese...
Hannıñ jarılıp kete jazdap aşulanğanın Jiembet jırau körep tur. Täuekeldeñ betenen qanı qaşıp, ottı köze uşqın atadı.
— Soğıs bola ma, bolmay ma, onı sender yemes, han şeşede, — dede. — Tek mınağan ğana jauap bereñderşe. Taşkentte de tuısımız bar dedeñder ğoy jaña. Al sol Taşkentten qazaq jerene jüzdegen adam nege qaşadı?
— Ol jaqta ber kedeydeñ teresen yeke ret sıpıradı, al munda...
— Toqtama, ayağına deyen ayt!
— Al munda ber jarım ret qana! — dede Qeyäq batır, hannıñ betene teke qarap.
— Umıtpaspın bul sözeñde, batır, — dede Täuekel ızadan tunşığa, — jaraydı, bul jayında tağı da söylesermez. Tek sender mağan mınanı aytıñdarşı... Taşkent jorığına barmay-aq qoyıñdar. Sonda Buhar ämerşeseneñ quldığınan qutılamız dep bezde kütep otırğan ağayın-tuıstarıñnıñ ümeten satqandarıñ ba, qalay bolğanı?..
Munday suraqtı kütpegen qos batır berden jauap taba almay qısılıp qaldı.
— ärine, bez olarğa järdem beruge tiestemez... — dede Qeyäq kümelji.
— Bäse, solay şığar! Taşkentte alsaq, Abdolla hannıñ şaharlarımızğa şabuıl salatın qalası qalmaydı. Kördeñder me, bul jorıqtıñ ne üşen kerek yekenen? Jä, boldı yende, batırlar... Barıñdar... Tezerek Taşkent jorığına dayındalıñdar.
Täuekel küzetşelerde şaqırıp alıp, yeke batırdıñ ayaq-qoldarındağı kesenderde aludı buyırdı. Qeyäq pen Tuyaq hanğa läm-mim dep tel qatpay, qur bastarın iep täjem yette de, üyden şığıp kette.
— «Qilı-qilı zaman bolar» degen mene, osı — dede Täuekel Jiembet jırauğa burılıp. — Burınğıday yemes, han qaramağındağı adamdarına: «Jorıqqa berge jüreñder» dep öteneten küyge jette...
— äytse de, älge yekeuen durıs bosattıñ, han iem.
— Taşkent jorığına olar attanadı, — kenet, onıñ jüze tağı surlanıp kette, — sodan keyen jolıma böget bolıp körsen! Abdollanıñ mağan oylağan qastığın ömer-baqi umıtpaspın. Samarqantın da, Buharın da alamın! Balqı men Hiuağa da baramın! Abdollanı ürem-butağımen berge, tabanımnıñ astına salamın. Moynına arqan baylap Buhardıñ o şete men bu şetene süyretep ötem. Aqsaq Temerdeñ tuı jelberegen Samarqant pen Buharda Aq Ordanıñ aq tuın jelberetem! Bar älemge atağımdı şığaram!
Yeke iığın kere, ornınan qalay turıp ketkenen Täuekel öze de sezbey qaldı. Köze säl jumılıp ketken. Ne aytıp, ne qoyğanın beler yemes. Auzı aq köbektenep, ber qolın joğarı köterep, tunşığa söylep tur! älden uaqıtta özene teksene qarağan jıraudıñ közene köze tüsep ketep kelt toqtadı.
Aq Orda hanı sozıla barıp ornına otırdı.
— Kökeykeste armandarımnıñ auzımnan şıqqanı şoşıtqan joq pa sene, jırau?
Jiembet basın şayqadı.
— Joq. Tek bul keselde sağan däl osılay tım yerte kelede dep oylağan joq yedem.
— Qanday kesel?
— Han kesele... Tım yerte kelde. Soñıra-aq kelse tögeleten qan da az bolar yede, han iem...
Yeke jaq Taşkent şaharınıñ künbatıs tusında kezdeste. Abdolla han alpıstan asqanına qaramay aq boz atın oynaqtatıp, qan maydanğa öze şıqtı. Bul ayqasta äbde-Mumin qatısqan joq. Ol özeneñ äskeren Balqı şetende ustap qaldı. Qazaq qolınan yeke yese kem Abdolla laşkarları barınşa yerlek körsette. Bul kezdege olardıñ yeñ senemde qaruları Taşkent şaharlarınıñ yeñ biek qamalınıñ üstene ornatqan «Qara bura» zeñberege, bıqığan qazaq qolına ajal tasın jaudıra bastadı. Qazaq äskere şıday almay keyen şegende. Däl osı mezgelde Taşkent şaharındağı burınğı Babasultan jağındağı köp turğındar qalanıñ tükperendege temer qaqpanı aştı. Osı qaqpadan kergen Qeyäq pen Tuyaqtıñ yeke mıñ äskere şahar eşendege Abdolla qolın kül-talqan yetep, yeske qamal üstendege qatar turğan tört «Qara bura» zeñberegen qirattı. Keyen şegenuge aynalğan Täuekel han äskere qaytadan şabuılğa şıqtı. Yesem men Qudjek sultannıñ yeke büyeren ala, qeyälap şapqan jauıngerlerenen qorşauğa tüsep qaladı yekenbez dep seskengen Abdolla äskerene keyen şegenuge buyırdı. Sol-aq yeken, «jau qaştı» dep soyıl, şoqpar ustağan qalıñ qazaq lap qoydı. Budan burın betene jan qaratpağan, qorasan qurışına bölengen Buhardıñ ataqtı laşkarları, bükel Orta Azeyäğa äygele Ubaydolla, Asfandeyär, äbde-Latif, Hodja-Kuli-quşbege, Qudayberde jasauıl, Qulbaba-kЇkeltaş sekelde äsker qolbasşılarınan ayrılıp, tım-tıraqay şegene bastadı.
äle de bolsa laşkarların toqtatam dep äure bolıp, jasaqtarınıñ orta şenende jürgen Abdolla hanğa kenet äldekem sauıt buzar jebesen jeberde, Araları sadaq oğı jeterdey jerde yemes, alıs yede. Söytse de ısqıra uşqan jebe «jettem be sağan da» degendey, yeke qabat tor sauıttan ötep Abdolla hannıñ qaq büyerenen kep qadaldı. At üstenen qulap bara jatqan handı küzetşe jegettere qağıp alıp, jau qolına tüsermey äkette. Yende Abdolla äskereneñ äle de bolsa jauına tötep berep jürgen toptarı qarsılasuın qoyıp, attarınıñ basın Buharğa qaray burdı.
— Mağan oq atqan sol jeget. Tek sonıñ ğana oğı meneñ sauıtımdı buzıp öte aladı, — dede qansırap jatqan Abdolla.
İä, däl Abdollağa arnap kök qurış sauıt buzar oğın Sayram ayqasınan bere saqtap kelgen Qeyäq batır yede. Bu da uzaq kütken armanına jette.
Qazaq äskerlere osı qarqınımen, tasığan özendey, joldarında kezdesken bögetterdeñ bıt-şıtın şığarıp, Aqsaq Temerdeñ ordası Samarqanttı aldı. Budan yeke jüz jıl burın bükel älemde teteretken Aqsaq Temer köregen Altın Orda astanası Sarayğa qanday aybarmen kergen bolsa, yende sol Altın Orda handarınıñ urpağı Täuekel han, sarı altınmen qaqtağan yer-turmandı sülektey qara arğımağın oynatıp, sonday aybarmen Samarqantqa kerde. Qoja Ahmet Yassaui, Qoja Nahşbandi meşetteren saldırğan älem ämerşese Aqsaq Temer güldey jaynağan Saray şaharın, ber kezde Batıy men Berke turğan Gülstan sarayların jermen-jeksen yetep qiratsa, köşpele yelderdeñ äskeren basqarğan Täuekel han Samarqant şaharınıñ berde-ber kerpeşe bülenbesen dep jarlıq berde. Bunısı Täuekeldeñ bolaşaq urpaqtıñ qarğısınan qorıqqanı yemes-te. Buhar handığına qarsı şıqsa da, qazaq yele Samarqant, Buhara, Hiua, Horezm şaharların per tutatın. Onıñ saltanattı sarayların körgende, körekterene tañ qalıp, jas baladay quanatın. Täuekel han soñınan yergen osı halıqtıñ ruhani sezemene qarsı şığıp, onı özene öşektergese kelmede. Sol sebepten Samarqanttıñ altın kümbezde sarayları aman qaldı.

älemde teterentken Aqsaq Temer ämerşe ziratı «Gör ämerdeñ» qasında, özemen berge alıp jürgen sırlı han tağında qazaq dalasınıñ ämerşese Täuekel otır. Künşığıs jağındağı Ulıqbek munarasınıñ üstende jılqı quyrığınıñ qos uıs qılı baylanğan Aq Ordanıñ aq tuı jelbereyde. Han janına Yesem, Qudjek, tağı solar sekelde sultan, bi, batır, aqsaqaldar berenen soñ bere kelep, täjem yetep jattı. Han köze äldekemderde ezdep, aqırı qalıñ top mırzalardan şetteu turğan Qeyäq pen Tuyaqtı tauıp aldı.
— Jaudı jeñuge tetek bolğan, mene mınau qos böre, — dep Täuekel Qeyäq pen Tuyaqtı körsette. — Jauğa bular aş bürkettey şüyelde, kökjal qasqırday şaptı! Buhar maralınıñ tösen qanjarday tırnağımen jırtqan qandı köz barıstay, jau şeben kül-talqan yette!
Han işaratımen bul yekeuene uäzerlere oljağa tüsken qazınadan Buhardıñ yeke asıl qanjarın äkep berde. Saptarı som altınnan, betene yeñ qımbat gauhar tastar ornatqan. Üsterene jağası bulğın, altın zerle Buhar şapandarın japtı. Aldarına baqtri tuqımdas yeke aq boz arğımaq tarttı.
— Aq Orda — senderden budan da zor yerlek kütede! — dede Täuekel. — Qanday telektereñ bar, aytıñdar? Bären de beremen!
Sözge jaqındau Qeyäq batır säl alğa şığıp tezesen bükte.
— Bezdeñ qaramağımızdağı yeke mıñ jegetteñ köpşelege malşı-yegenşe... Eşterende temer ustası, ağaş şeberlere de bar. Solarğa yelge qaytıp, öz şarualarına keresuge ruqsat yeteñez, taqsır han.
Qaradan tusa da Qeyäq batırdıñ dausı tegeurende şıqtı, qulaqqa urğan tanaday tına qalğan tınıştıqta, jurt ızalana qalğan han teseneñ şıqır yete tüskenen ap-anıq yestede.
Buhar hanı Abdolla bul kündere oq tiep jaralanğan jolbarısqa uqsaytın yede. Han Buhar, Hiua, Balqı, Qorasan tügel, özene bağınıştı jerdeñ bärenen äsker jinaudı buyırğan. Ber ay ötpey san jetpes qalıñ äsker Samarqant pen Buhardıñ ortasındağı Zeravşan jağasına şatırların tekte. Ber küne, jarası äle jazılmağan Abdollağa bülek şığarıp jürgen balası äbde-Mumin kelde. Şatırğa kere teze bügep otıra qaldı.
— Seneñ jüregeñe jara salğan meneñ ber belmestegemde keşer, äke, — dede. — Bügennen bastap yeñ adal ulıñ bolamın. Mene nan, mene quran, budan bılay qaray seneñ aytqanıñdı yeke yetpeymen!
Abdolla han şın qartayğan boluı kerek, közene jas aldı.
— Qartayğanımda jalğızımdı körsetep, qatesen keşeruge mümkendek berdeñ, alla tağala, munıña da şükerşelek, — dede ol şın jürekten. — Murager jalğızım qasımda, bar telegem orındaldı, qazer ölep ketsem de armanım joq!
Buhar sekelde qasiette handıqtı basqaruda qanday joldar, qanday sırlar barın käre han ulına uzaq jır yette. Qupeyä sırlar da az yemes yeken. Sodan keyen barıp şarşap ketken han ulınan ananday jerde turğan qumıradağı jüzem şırının quyıp berude suradı. Ulı äkeseneñ öteneşen orındadı. Säl burıla turıp, jüzem şırının kesege quyıp äkep berde. Alla tağala onıñ jaña ğana «qazer ölep ketsem armanım joq» degen telegen orındağısı kelgen boluı kerek, balası bergen şırındı eşesemen, Abdolla han qırılday berep jastıqqa şalqasınan tüste. Äbde-Mumin äkeseneñ betene tesele qarap, uzın, jeñeşke sausaqtarımen közen japtı. Sodan keyen keseneñ tübende qalğan şırındı şatırdıñ ber burışına quyıp, ornına aparıp qoydı. Dalağa şıqqan soñ «uyıqtap ketken handı oyatpañdar» dep buyrıq berde de, äskerene qaray ayañdadı.
Tek keş tayanğanda ğana küzet bastığı han şatırına kerde. Jastıq üstende şalqasınan jatqan Abdollanıñ betene köze tüsep ketesemen ön-boyı der yete qaldı. Bükel älemge ayan säl yezu tartıp külemsereyten işaratı yezuende. Tağı da bereuge ölem jazasın aytıp jatqanday.
O düniege sapar şekken äkeseneñ janına äbde-Mumin berenşe bop kelde. Saqalınan jası sorğalap otırıp, uzın sausaqtarımen äkeseneñ yezuendege külkesen uqalap keterde. Ämerdeñ neden ölgenen beluge şaqırğan Buhardıñ ğalım däregerlere «Patşanıñ patşası Abdolla jüregeneñ kenet toqtauınan qaytıs bolğan» degen qorıtındı şığardı. Söytkenmen, qalıñ buqara arasında «balasınıñ auru äkesene bergen jüzem şırını» jayındağı qaueset sözder de tarap jattı.
Päueskege jegelgen segez qara at Abdollanıñ pırağın Buharğa alıp kelde. Qasiette deni Buhardıñ mıñdağan meşeteneñ qasındağı minaretterden mıñdağan işan, moldalar alla tağaladan Abdollanıñ künäların keşeruen surap, şahardı azan-qazan yetep basına köterep azan şaqırdı. Yeke künnen keyen Abdollanıñ tabıtı Qoja Nahşbandidıñ ataqtı mazarınıñ tas yedenene qoyıldı. Bul hristian yesebe boyınşa 1598 jılı, al hadjiri yesebe boyınşa 1006 jılı boldı. Yerteñene Buhar tağına Muhammed deneneñ jaña qorğanşısı, märtebele äbde-Mumin ämer kelep otırdı...
Samarqanttı alğan Täuekel qaralı Buhardı şabudan qudaydan qorqıp bas tartqan joq. Munday sıltaudı sol kezdege tarihşılar oylap tapqan-dı. Hannıñ Buharğa attanbauına sebep bolğan Qeyäq pen Tuyaq batırlardıñ jäne solardıñ soñınan yergen jurttıñ qılığı yede. Samarqant şaharın alu toyı betesemen, qos batır özdereneñ jegetteren yertep keyen qaytqan. Özge qazaq batırları basqarğan äskerdeñ köbe bulardıñ soñınan yerde. Jauıngerler jat yelge barıp qala tonağannan göre, yelderene qaytıp, qatın-balaların asırağanın jön tapqan. Erqına könbegen jandardı jazalauğa Täuekeldeñ batılı barmadı. Öytkene şegenuşeler tım köp yede. Köpke topıraq şaşa ala ma, aqırı Samar-
qanttan ketuge buyrıq berde.
Taşkentte de qazaq attı äskere köp kedergen joq. Bulardıñ köpşelege köşpele rulardan bolğandıqtan qıs qıstauğa, jaz jaylauğa şığu kerek yekenen jadılarına ustap, auıldarına jetkenşe asıqtı. Täuekel hanğa şahardıñ qaqpasın aşqan Taşkent turğındarınıñ arasında da küñkel köbeye bastadı. Han uädesen buzıp, jeñelgen qalağa salğan salığı buqarağa auır tigen.
Al salıqsız soğıstı jürgeze almaytının belgen Täuekel osılay esteuge mäjbür bolğan. Täuekeldeñ bul äreketene qarsı toptı basqaruğa Abdollanıñ jaqın tuısı Hazretsultan müfti keresken. Äbde-Mumin de tıñşıları arqılı Taşkent turğındarına alım-salıqtan mülde bosatamın dep öterek uäde berep, jaña bıqsıp jana bastağan halıq narazılığın ürley tüsken. Täuekel äre oylap, bere oylap Türkestanğa qaytudı jön körde. Öz ordasına kelgennen keyen Taşkent uälietende ne bolıp jatqanın tek alıstan baqılap qana otırdı. Key jağdaylarda bolmasa, Taşkent esene köp kerespede.
Altı ay ötpey, tösegende uyıqtap jatqan äbde-Muminde buharlıqtar baltamen şapqılap ölterde. Äbde-Mumin Şaybani urpağınan şıqqan yeñ aqırğı Buhar hanı yede. Osımen Buhardağı Şaybani ürem-butağınıñ handıq jolı ayaqtaldı. Yende Buhar hanınıñ altın tağına Astrahannan qaşqan handardıñ bereneñ tuqımı Jarmuhammed otırdı...
İä, äkesen öltergen handardı jazmış oñdırğan yemes. Jänebekte öltergen Berdebekpen Batıy urpağınıñ Altın Ordadağı handıq däuere betken. Ulıqbekte öltergen Latif pen Aqsaq Temer urpağınıñ Samarqanttağı handığı ayaqtaldı. Mene, yende sonday jağday Buhardağı Şaybani urpağına da tudı...
Täuekel hannıñ da kütkene osı kezeñ yede. Oğan Jiembet jırau «han keselene» uşırağan yekenseñ dep durıs aytqan. Beraq Täuekel munday soğısta halıqqa senudeñ qiın yekenen tüsengen-de. Halıq öz jeren qorğağanda tabandı da, küşte de. Al basqa yeldeñ jeren tartıp alu üşen soğısıp körşe, yeñ yer jürek degen batırdıñ öze teregenen ayrılğanday, bosañsi qaladı. Onıñ ornına jauıñ on yese küşeye tüsede. Osınday jağday Samarqanttan tabılğan ber köne ketapta da aytılğan. Öz jere — äsker küşeneñ mölder bulağı.
Osını bele tursa da Täuekel han tağı jorıqqa dayındaldı. Onıñ qolındağı äskerene qırğızdan şıqqan bay-manaptardıñ jasaqtarı men oñtüstek Qaşqardıñ hanı äbderaşittıñ jauıngerlere qosıldı. Barlığı jüz mıñ äsker, Samarqant pen Buharğa attandı. Beraq yende bularğa yeşkem şahar qaqpasın aşqan joq. Turğın yel kele jatqan äskerden azıq-tülekte, mener atqa degen şöben jasırdı. Barlığın küşpen aluğa tura kelde. Munday jağday äskerdeñ tärteben buzadı, älseretede.
äytse de qumırsqaday qaptağan qalıñ qol alğaşqı qarqınımen Taşkentte, Samarqanttı aldı. Yende Buhardıñ özen qorşadı. Betpe-bet aşıq maydanğa şığuğa küşe jetpeytenen sezgen Jarmuhammed han Buhar şaharınıñ yeske bekenesene kerep alıp, qarsılıq körsette.
Osınday beren-bere añdığan urıs jiırma künge sozıldı. Söytkenşe şeldeneñ sarşa tamız ıstığı kelde. Sol jılğı jaz, Maurennahr jerende öte ıstıq boldı. Töbeden küydergen kün men küngey jaqtan añırap soqqan añızaq jelden, onsız da şöbe şamalı Buhardıñ jere küygen quyqaday taqırğa aynaldı. Künneñ ıstığınan qara jerdeñ öze şatınap jarıla bastadı. Tebenge üyrengen qazaqı jılqı qabırğaları ırsiıp, äzer jüreten halge jette. Aqırğı yeke jüz jıldıñ eşende jat jerde soğısıp, basqa yeldeñ qamalın alıp üyrenbegen, qazaq, qırğız, uyğır sıpayları, bul soğıstıñ özderene tepte kerek yemes yekenen yende tüsenep, küñkeldey bastadı. Onıñ üstene künneñ ıstıqtığınan äsker arasında eş auru payda boldı. Yende qazaq sıpayları Buhardı aludan göre, özdereneñ yele qalğan tereskey jaqqa telmere qaraudı şığardı. Bayağı Qeyäq aytqan küyge jette. Täuekel han Buhar mañındağı yelde üneme talap, osınşama äskerde qorektenderudeñ qisını bolmaytının uğıp, amal joq keyen şegenuge buyrıq berde. Qazaq äskere Samarqantqa kelep bekende. Bul kezde Hiuadan qalıñ äskermen Jarmuhammed hannıñ enese Baqimuhammed sultan kelep, Buhar äskerene qosıldı. Yende yeke jaqtıñ küşe teñdesep qaldı. Berde buharlıqtar, berde türkestandıqtar jeñep, Samarqant tübendege ayqas ber ayğa sozıldı. Osınday ber tünge urısta Täuekel han qattı jaralandı. Küne küyep turğan Maurennahr jerende jaz boyı soğısıp äbden jüdegen qazaq äskere amalsız Samarqanttı tastap, Taşkentke kelep bekende. Bul arada da urıs sayabırlağan joq.
Täuekel hannıñ hale qiınday tüste. Jarınıñ auır jaralı yekenen yestesemen, ber top nökeremen Aqtorğın hanım da jette.
Küşte kezende serek bolğan odaqtastarı yende munı jalğız tastap kette. «Jalğan dos köleñke tärezde, kün aşıqta janıñnan qalmaydı, aspandı bult torlasa qasıñda bolmaydı» degenneñ ne yekenen Täuekel yende tüsende. Sonda ğana barıp ol özene yermey qalğan qazaq batırların yesene aldı. Degenderene könbegenene ökende. Bul kezde Buhar äskere Taşkentte tastay yetep qorşap bolğan. Türkestanğa baratın yeñ soñğı jol da üzelgen. Al Täuekel hannıñ janında yeñ senemde dostarı men Aqtorğın ğana qaldı. Esek uıtı bükel denesene jayılıp bara jatqan Täuekel, kenet jastıqtan basın köterde.
— Bul ne şu? — dede ol yelegzi.
— Jau äskere bez turğan bekeneske atoy salıp jatır.
Buhardıñ qalıñ äskere qalanı alıp bolıp, Täuekel han men onıñ serektere bekengen yeñ aqırğı qorğandı şabuğa şıqqan-dı. Qorğannıñ taqa biek yemes qabırğalarına baspaldaqtar qoyıp, üstene kötereluge tırısıp jatqan. Jau key jereneñ qabırğaların buza bastağan. At üstendege urısqa üyrengen qazaq jauıngerlere yende jayau soğısuğa mäjbür boldı. Bul olarğa jeñel timede. Jeñuge aynalğan jau äskere han jatqan sarayğa jaqınday berde. Sırttağı şu üdey tüste.
— Ne boldı? Ne bop qaldı? — dede yese ber kerep, ber şığıp jatqan Täuekel han.
Däl osı sätte yesek sart yetep şalqasınan aşıldı da, üyge yeñgezerdey ber batır kerep kelde. Üste şañ basqan qan-qan.
— Bez sene äketkele keldek, — dede kergen kese.
Söydede de batır jeget jerge sılq yetep qulap kette.
Ornınan süyretele turıp, Täuekel jegetteñ betendege şınjır tordı aştı. Qeyäq batır yeken.
— Sene alıp ketuge keldek, — dede ol kezerep ketken yernen äzer qimıldatıp, — jat jerden tezerek ketueñ kerek...
— Basqa yelge time, öz basıña özeñ jeteseñ dep yedeñ, Qeyäq batır, aytqanıñ kelde, — dede Täuekel. Sosın ol da Qeyäq batırdıñ üstene qulap tüste. Däl osı sätte Qeyäq batır da aqırğı ret ışqınıp, demen ber aldı da, o düniege jüre berde.
Söytep ber küne, ber mezette tuğan yeke batır ber künde, ber mezette o düniege sapar şekte. Sultan tuqımınan şıqqan Täuekel artına altı äyele men segez balasın qaldırdı. İran, türek, orıs ädebietterende Täuekel han degen aybarlı atın qaldırdı. Al sol hanmen berge ömer sürgen, quldan şıqqan Qeyäq batır, yele-jere üşen üneme jorıqta jürep, yeluden asqanşa bul dünieneñ rahatın köre almay kette.
Osınday mıñdağan belgesez batırlardıñ arqasında qazaq yele san jantalasta jeñep şığıp, ğasırlar boyı özen aman saqtap kelde...

Qazaq jerenen Tuyaq batır men Keşe jüzden şıqqan Jolımbet batır bas-
qarıp kelgen qalıñ qol jetesemen, Buhar äskere säl keyen şegende. Yende urıs burınğısınan da qıza tüste. Yesem sultan qalanıñ küngey jağına, Qudjek sultan — tereskey tusına şaptı. Qubıla jağındağı Qañlı, Şanışqılı sekelde rulardıñ äskeren Tursınmuhammed ämer basqardı. Bekenesteñ yeñ qauepte jağı künşığısı yede. Bul tustı Jolımbet batır qorğadı. Şabarman yende bul batırdıñ da jaralanğan habarın äkelde. Osı sebepten qalanıñ künşığısına Tuyaq batırğa şabuğa tura kelde. Han ordası künşığıs jaqtağı maydanda bolatın. Kemde-kem osı maydandı basqarsa, sol jalpı äskerdeñ qolbasşısı sanaluğa tieste yede.
Qazaqtıñ ergele rularınan şıqqan batırlar men Şıñğıs urpağınan tarağan sultandar Täuekel hannıñ Qeyäq pen Tuyaqtı mıñ bası yetkenene eştey narazı yede. Ärine, däl qazer bular Tuyaqtıñ aytqanına bağına qoymauları da mümken. Bunı tüsengen Aqtorğın, yereneñ sauıtın kie bastadı.
Atına qonğalı jatqan Tuyaq üyden ber jas batırdıñ jügere şığıp, Täuekeldeñ Teñbelkögene asığa mengenene tañ qaldı.
— Tuyaq batır, men de sezben berge baramın, — dede älge jas batır.